In de voetsporen van een avonturier uit Darmstadt
Hans Gutlich treedt op de fiets in de voetsporen van zijn voorvader Hermann Gütlich en volgt een avontuurlijk verhaal.
Door Bettina Bergstedt
DARMSTADT – De Gütlichs waren een zeer gerespecteerde familie in Darmstadt. Johann Nicolaus Gütlich (1790-1872), een succesvolle kruidenhandelaar met uitstekende zakenrelaties tot aan Parijs, had zijn winkel direct aan het marktplein. Niet ver daarvandaan ging zijn zoon Hermann (1836-1861) naar het Ludwig-Georgs-Gymnasium, waar de nakomelingen uit betere kringen hun examen deden om voortaan voor hun eigen carrière te zorgen.
Hermann was ruimdenkend, getalenteerd, sprak zeven talen en studeerde van 1854 tot 1857 rechten in Giessen en Heidelberg. Bovenal was hij reislustig en onrustig in zijn hoofd. Zelfs als 17-jarige brak hij met alle conventies. In 1853, kort voor zijn afstuderen, verdween hij van de ene op de andere dag zonder thuis of school te informeren. Tijdens de herfstvakantie bezocht hij zijn neef Georg Wetterhahn uit Mainz, wiens broer, een Oostenrijkse huzaren-cavaleriemeester, twee paarden zou krijgen. De reis ging door Zwitserland naar Italië, en Hermann had geen grotere wens dan mee te reizen met deze tocht. Met een leugen over een vermeende korte trip, kreeg hij een paspoort van zijn ouders, leende neef Georg hem geld, uit cultuurhonger kocht hij “Bädeker’s reisgids” voor Zwitserland en daar gingen we, de paarden op sleeptouw, per schip de Rijn op. “In Darmstadt wist niemand waar hij was”, zegt Hans Gutlich bijna 170 jaar later.
Carrière als dichter eindigt in de wijnhandel
Hans Gutlich komt uit Nederland, hij is een afstammeling van de Gutlich-lijn uit Darmstadt, die al lang is uitgestorven. De umlaut, de “ü” in de naam, is al lang verloren in de Nederlandse taal. Hans Gutlich is een gepassioneerd genealoog, hij heeft het opmerkelijke verhaal over Hermann en vele andere verhalen over zijn illustere familie uitgezocht. Op basis van het reisverslag uit 1853 trad hij dit jaar op de fiets in de voetsporen van Hermann.
„Het reisboek van een avonturier“ moest door Hermann worden geschreven als straf voor school nadat hij was opgespoord en naar huis moest worden gestuurd. Blijkbaar vond hij het schrijven van het rapport en sommige gedichten zo leuk dat dit misschien de reden was dat hij na drie jaar stopte met studeren. Hij wilde dichter worden. Helaas zonder succes. In 1857 ging hij naar de wijnhandel van neef Georg in Mainz en stierf slechts een paar jaar later met schulden. Zijn laatste bezit: veel sterke drank en tabak.
Het origineel van het reisdagboek, gedrukt in 1854, bevindt zich in het Hessisches Staatsarchiv in Darmstadt, een document dat de brand in 1944 heeft overleefd. Aan het einde van zijn reis wilde Hans Gutlich het origineel in zijn handen houden, nadat hij eerder contact had opgenomen met de Hessische Familiengeschichtliche Vereinigung (HFV) en het Hessisches Staatsarchiv. Voor zijn reis had hij de gedigitaliseerde uitgave voor zijn eigen avontuur uitgeprint en voor op reis gelamineerd.
Gutlich heeft een van zijn mooiste reiservaringen te danken aan de kleuren van zijn fietstassen, zwart en geel. Kort voor het zwaarste deel van zijn route, de klim naar de St. Gotthard door de ruige Schöllenkloof over de legendarische Teufelsbrücke, moest hij van zijn fiets stappen en duwen. Op aanraden van een wandelaar belandde hij op het jodelfestival in Andermatt, kanton Uri. Omdat geel en zwart de kleuren van het kanton zijn, werd hij vriendelijk ontvangen en maakte hij een “Uri-Holland-verbinding” onder het genot van een glas Feldschlösschen-bier te midden van lokale jodelfans. Zo ontstond zijn eigen reisverhaal.
Duits verleden heeft impact
Hij is al sinds 1988 geïnteresseerd in familiegeschiedenis. Dat was het jaar dat hij voor het eerst “op tournee” ging, met zijn Lelijke Eend (2CV) door Frankrijk op zoek naar nieuwe indrukken en zijn identiteit. Na 1945 en het fascisme in Duitsland werd de familie herhaaldelijk aangesproken op hun Duitse naam. Dat is hem niet onopgemerkt gebleven, zegt Hans Gutlich, integendeel. Hij wilde meer weten over de familie. Er zijn nu nog leden in Nederland, maar ook in de VS, Australië en Brazilië: emigranten uit Duitsland sinds de 18e eeuw. Net als Hermann stierven veel mannelijke Gütlichs van de Duitse linie op zeer jonge leeftijd. Ze hadden kinderen verwekt sinds 1830, maar geen van de vrouwen trouwde meer, waardoor deze lijn (eerste sporen gaan terug naar Groß-Gerau) uitstierf.
Gutlich zal genealogisch onderzoek blijven doen als hij terug is in zijn huis bij Den Haag, want er zijn nog enkele verhalen te ontdekken: die van de danseres Anna Gütlich (1850-1929), die in heel Europa bekend was en opgeleid in Darmstadt, of die van August Gütlich, die in 1863 werd vermoord na een ruzie met een pandjesbaas, waarover zelfs in Amerika bericht werd in de pers. Hans Gutlich heeft het makkelijker met internet: op zijn overzichtelijke homepage kun je de biografieën lezen, foto’s zien en vooral de twee “reisboeken” uit 1853 en 2022 worden vergeleken, alles is goed onderzocht en historisch geïntegreerd.